Interview Andre Rieu
Je wordt niet geboren precies wetende wat je wil of waar je goed in bent, daar groei je langzaam in. Het kan, zeker in het begin, helemaal niet duidelijk zijn wat jouw talent is. In het rapport van de 2e klas van de lagere school stond er ´Er zal niet veel terecht komen van André´. Dat hadden ze mooi mis.
Een rapport zegt echt niet alles over je toekomst. Er moet wel iets van talent in je aanwezig zijn, een vlammetje dat aangewakkerd kan worden en kan groeien. Je kan niet iets uit niets maken.
Enerzijds is mijn talent grotendeels aangeboren en op mijn vijfde ben ik al begonnen met viool spelen, anderzijds heeft het me vele jaren gekost om te komen waar ik nu ben. En je zult er dingen voor moeten laten. Ik wilde vroeger ook weleens voetballen op straat in plaats van oefenen, maar nu ben ik heel blij dat ik het volgehouden heb. De mooiste dingen in het leven komen niet vanzelf.
Als je echt iets wil bereiken, zul je er hard voor moeten werken. Ik wist al heel vroeg dat ik een orkest wilde en daarmee de wereld rondtrekken. Dat het mij gelukt is, heeft uiteindelijk net zo veel te maken met doorzettingsvermogen als talent.
Doorzettingsvermogen
Een manier om dit doorzettingsvermogen al van jongs af aan te trainen is het leren bespelen van een instrument. Het proces van een instrument leren spelen lijkt op het leven zelf.
Je begint met niets: geen voorkennis, geen handvatten om te weten hoe het moet. Als je dan met veel oefenen, veel fouten en veel frustratie toch door bent gegaan en uiteindelijk een deuntje kan spelen ben je, terecht, trots. Je kan iets wat niet iedereen kan.
En als je echt goed wilt worden ben je daarna nog vele jaren bezig om het instrument helemaal onder de knie te krijgen. Je leert door te zetten en te waarderen wat het kost om iets te kunnen en de offers welke het kost om het te perfectioneren. En je blijft nederig, want er is altijd wel iemand beter dan jij.
Inspiratie zoeken
Maar juist je voorbeelden geven je iets om naartoe te leven: Heel vaak hoor je dat iemand iets is gaan studeren omdat ze een inspirerende docent tegenkwamen. In mijn geval was dat violist Herman Krebbers, hij was mijn eerste inspiratie. Hij trad elk jaar met mijn vader op. Ik zag hem en bedacht dat ik zo wilde spelen als hij. En ik zag mijn vader met het orkest en wist al heel vroeg dat ik dat ook wilde.
En dat ben ik dus geworden; een violist met een eigen orkest. Je inspiratie kun je doorgeven, ik probeer dat te doen bij mijn orkest. Want les krijgen van een echt persoon, en het goede voorbeeld van dichtbij meemaken, inspireert op een manier waarop digitaal onderwijs niet kan. Ik vind het dan ook een foute ontwikkeling dat er steeds meer online onderwijs komt. Digitaal contact kan nooit op tegen fysiek onderwijs.
Ik dwaal af, dit is beginnen bij het einde. Er zit nog een lang traject tussen inspiratie en resultaat. Een invloedrijk onderdeel is je opvoeding. Die neem je de rest van je leven mee. Mijn moeder was een harde vrouw en mijn vader dirigeerde niet alleen zijn orkest, maar ook zijn gezin.
Ik heb zelf wel een aantal jaar therapie nodig gehad om mijn jeugd te verwerken, en om er constructief mee om te leren gaan. Er is niets mis met therapie, hulp vragen kan je veel brengen en ik kan het mensen aanraden. Het proces is regelmatig niet leuk, maar je kan niet alles zelf oplossen en je leert niets als je ermee blijft zitten. Zelf terugkijken en ervan leren is natuurlijk ook mogelijk, maar dit samen doen met iemand die ervaring heeft is echt van toegevoegde waarde.
Je gaat een diepte in die je alleen niet kan doorgronden. Voor zowel mijn vrouw als mij heeft therapie het leven enorm verrijkt. Onder andere: hoe dingen juist niet moeten. Ik wilde wel dirigent worden, maar geen dirigent zoals mijn vader. En al helemaal geen dirigent over mijn gezin.
Dat eerste is goed gelukt en dat tweede moet je mijn kinderen vragen.
Het belang van duidelijkheid
Als baas van het orkest wil ik mijn mensen stimuleren en inspireren, niet overheersen. Het orkest bestaat uit 70 man, en is een zooitje ongeregeld doordat ze uit heel veel verschillende landen, achtergronden en culturen komen. Maar wanneer we samen muziek maken dan zijn we 1, en dat is het gevoel waar je het voor doet.
Het orkest vertrouwt mij als leider. Eerlijk en streng zijn, dat hoort erbij als je zo’n grote groep dirigeert. Maar ik doe het vanuit mijn liefde voor de muziek en liefde voor het orkest. Van buiten af gezien zouden mensen mij misschien te streng vinden, maar in de dagelijkse praktijk gebeurt er eigenlijk nooit iets vervelends. Precies omdat mensen mij kennen en weten wat ik verwacht.
Ik denk ook dat een goede leider duidelijk moet zijn. Want als jij als leider niet duidelijk bent, hoe moeten ze dan weten wat jij wilt? Er wordt vaak negatief gedaan over hiërarchie, maar in het echte leven vinden mensen het prettig. Iemand die op een fijne manier duidelijk is over de bedoeling, wijst je de juiste weg.
Gezamenlijk doel
Een ander voordeel van duidelijk zijn, is dat je tijd overhoudt voor andere dingen, zoals plezier maken tijdens een repetitie. Je moet om dingen kunnen blijven lachen, ook wanneer er iets fout gaat.
Als er tijdens een concert optreden bijvoorbeeld iets misgaat, dan maak ik daar grapjes over, en in plaats van dat er een ongemakkelijk moment is, lachen zowel wij als het publiek erover. Het mooie is dat wijzelf en het luisterende publiek juist die momenten onthouden. Verder ben ik oprecht nieuwsgierig naar de mensen die met mij werken.
Ze zijn mijn tweede familie en wij hebben wederzijds respect. Cruciaal om dat te laten slagen is een gezamenlijk doel; en dat is met goede muziek mensen blij maken. Door dit gezamenlijke doel en respect voor elkaar bouw je een hechte band op die de tijd en problemen trotseert.
Veel leden zijn daarom al heel lang bij mij, sommige al 25 jaar. Daar ben ik enorm trots op.
Pizza Paganini
Maar het komt ook doordat iedereen ruimte krijgt voor zichzelf en familie. We hadden ervoor kunnen kiezen langere tournees van 4 maanden te doen en veel meer geld te verdienen.
Maar ik heb me altijd gerealiseerd dat werk niet belangrijker is dan familie. Vanaf het moment dat we doorbraken hebben we gezegd dat wij allemaal iedere 2 weken naar huis moeten kunnen gaan. Daarom zijn we niet opgebrand, is het orkest zo lang bij elkaar en nog steeds kunnen we er tegenaan. Ik wil ook niets liever dan hier nog 70 jaar mee doorgaan.
Toen Marjorie en ik pas bij elkaar waren, was er een periode dat we allebei geen zin meer hadden in wat we deden. Marjorie was lerares en ik studeerde al mijn hele leven viool.
Ik borg mijn viool op in de kast, en we zijn drie weken hippies geworden. Ik had geen verplichtingen meer, we voelden ons heerlijk vrij. In de derde week bedachten we dat we samen een pizzeria wilden openen. De duurste pizza op de kaart zou een Pizza Paganini zijn (naar Niccolò Paganini, Italiaanse violist). Die zou ik dan met een virtuoos vioolstuk van Paganini aan tafel serveren.
Ik pakte mijn viool uit de kist en begon weer te studeren. Onverwachts had ik zoveel plezier in het studeren, dat ik weer door wilde gaan met muziek maken. Die pizzeria is er nooit gekomen.
Soms is het nodig om alles los te laten, om met vernieuwd enthousiasme naar je instrument te kijken.
Slapen, slapen, slapen
Nog steeds, omdat ik zo gefocust bezig ben op mijn werk, is het nodig af en toe los te laten. Dat lukt door overdag regelmatig 10 minuten pauze te nemen. Het kost me in zo’n pauze geen moeite om af te schakelen. Helemaal niets doen kan ik niet, dus gebruik ik de tijd om na te denken over een ander project. Dat is genoeg ontspanning voor mij.
Daarbij komt dutjes doen: ik ben bezig of ik slaap, en ik slaap heel veel. Zo slaap ik bijvoorbeeld altijd voor een concert. Het maakt dan niet uit wat er gebeurt, ik ga gewoon slapen. Als je je lichaam rust geeft, volgen je hersenen vanzelf. Zo waren we in Toronto
met het grootste decor ter wereld…..
en viel de stroom vlak voor de start van het concert uit, maar ik ging toch slapen en vertrouwde erop dat het wel goed zou komen. Gelukkig was alles opgelost toen ik wakker werd, de noodgeneratoren waren geregeld en ik kon meteen aan het concert beginnen.
Tegenwoordig slaap ik iedere middag en daarna nog een keer na het avondeten. Vanaf je 50ste jaar zou ik zeggen; doe een middagdutje. Zo blijf je energiek en heb je iedere dag twee dagen, een in de ochtend en een in de middag
Relativerende natuurkunde
De tijd om te rusten en na te denken heb ik nodig, want ik heb een aangeboren nieuwsgierigheid en mijn hersenen staan niet stil: ik wil alles weten. Als ik als kind een blaadje aan een boom zag, dan wilde ik weten wat er in dat blaadje gebeurde, wat er in zat.
Nog steeds ben ik super nieuwsgierig. Op dit moment vooral naar het heelal en de vraag waarom we hier op aarde zijn. Ik heb het antwoord natuurlijk niet, maar aanneembaar is dat we geen doel hebben. Ik ben hier door toeval en het leven ontvouwt zich alleen in het hier en nu.
Er is geen begin en er is geen einde. Tijd is sowieso een vreemd begrip. Ik vind het ontzettend leuk om te lezen over theoretische natuurkunde, die de bizarre eigenschappen van ons universum blootlegt.
Zo kunnen deeltjes tegelijkertijd op verschillende plekken zijn, en zouden er ontelbare parallelle universa mogelijk zijn. Fascinerend! Ik laat deze theorieën mijn gedachtes inspireren, en kan daardoor ingewikkelde persoonlijke situaties en gebeurtenissen beter relativeren.
Ik denk nu heel vaak ´waar wind ik me nu eigenlijk over op?´ En dan wordt het probleem meteen minder belangrijk.
Achter elke succesvolle man staat...
Ik heb geen spijt dat ik zo veel gewerkt heb. Dat komt omdat ik het altijd samen met mijn vrouw gedaan heb. Dat was ook iets wat ik van kleins af aan wilde, samenwerken met mijn toekomstige vrouw.
Het is fantastisch dat ik met de liefde van mijn leven ben getrouwd en het bedrijf bouw. Ze zat bij mijn zus in de klas en ik zag haar voor het eerst op een sinterklaasfeest, de enige krullenbol van de kamer.
Ze viel meteen op. Wij hebben heel veel respect voor elkaar en bespreken veel. We laten onze meningen aan elkaar horen, en het mooie is dat die bijna altijd overeenkomen.
Ruzie is er nooit! Het leven is geven en nemen. Het blijft heel bijzonder, dat je iemand tegenkomt die zo goed bij je past en ik prijs mezelf nog dagelijks gelukkig.
Geen vooroordelen
Een van mijn levensmotto´s is de uitspraak "Du sollst dir kein Bildnis machen!" van Max Frisch. Iedereen wil overal een etiket op plakken. Bijvoorbeeld: Ik speel walsen, dus nemen mensen aan dat ik oppervlakkig ben.
Als je eenmaal een stempel hebt, kom je daar heel moeilijk vanaf. Er is dan geen ruimte meer om een andere kant van jezelf te laten zien. Soms word ik wel eens uitgenodigd bij talkshows. Om dan te gaan praten over iets anders dan zij in hun hoofd hebben, is gewoon niet mogelijk.
Als je het alleen over dat ene begrensde onderwerp mag hebben waar zij vinden dat je iets over mag zeggen, dan blijven mensen je natuurlijk ook altijd op dezelfde manier zien.
Probeer als je mensen ziet, niet meteen een stempel op ze te drukken, probeer ze te zien voor wie ze echt zijn. Als je oprecht nieuwsgierig bent, dan zul je zien dat je voor leuke verrassingen komt te staan.
Geld...
Geld nastreven is ook een klassieke valkuil. Geld is handig om te hebben, maar geen goede motivator. Zodra je iets alleen voor het geld doet, dan raak je je plezier in je werk kwijt.
Kort na de val van de Berlijnse muur werd ik gevraagd om met mijn orkest in Rusland op te treden. Geld deed er niet toe, ik kon vragen wat ik wilde. Toen ik vroeg voor wie we dan zouden optreden, bleek dat voor een gezelschap van twaalf mensen te zijn! Dat heb ik dus niet gedaan.
Ik wil genietende mensen voor me zien, lachende gezichten. Daar word ik gelukkig van. Niet van geld.
… en geluk
Dezelfde fout als met geld, maken mensen met geluk. Dat moet je niet nastreven. Het klinkt dubbel, maar geluk nastreven maakt niet gelukkig. Er zijn geen simpele dingen die je kan doen, of trucjes die je toe kan passen om gelukkig te worden.
De maakbaarheid van het geluk impliceert ook dat als je niet gelukkig bent, je het aan jezelf te danken hebt. En dat klopt niet. Geluk kan alleen spontaan ontstaan wanneer je bezig bent met iets waar je goed in bent, en wat je leuk vindt om te doen. Je komt dan in een staat van flow terecht.
Maar die flow kun je niet afdwingen. Dit is moeilijk te accepteren, want van nature denkt de mens dat geluk te vangen is, en het paradox is dus dat je moet oefenen met het niet nastreven van geluk.
Kijk vooruit
En natuurlijk kom je je hele leven tegenslagen tegen. Kleine maar ook grote. Ik denk er vooral niet te veel over na en ga door. Het heeft wel zin om te leren van de dingen die gebeuren, maar ik kijk vooral vooruit.
Ik heb zoals gezegd ook nergens spijt van, dat heeft geen enkele zin. Het is goed om positief te zijn, om zo vaak mogelijk de mooie dingen eruit te halen en tijd te nemen om te genieten.
Mensen noemen mij ook wel bourgondisch, een levensgenieter. En daar hebben ze gelijk in. Ik doe niets waar ik niet achter sta, dat voorkomt veel teleurstellingen. Dat zou ik ook aan iedereen aanraden die twijfelt of hij iets moet doen.
Groot dromen?
Als ik iets bedenk, weet ik ook dat ik het uit kan voeren. Ik heb altijd in mezelf geloofd, in wat ik kan. Het beste wat je kan doen is groot dromen, want zonder grote dromen komt je nergens.
De dromen die ik had als kind heb ik zelfs meer dan waargemaakt. Maar je kan ook te groot dromen, en ik ben daardoor een keer helemaal de mist ingegaan.
Ik wilde de mensen een onvergetelijke ervaring geven en heb toen voor concerttour 'A romantic Vienna night' het Schloss Schönbrunn in Wenen, het kasteel van keizer Franz Josef en zijn vrouw, nagebouwd als decor. Hij was 125 meter breed, 30 meter diep en 35 meter hoog. Compleet met een balzaal, twee schaatsbanen en fonteinen. Het was het grootste decor ooit dat meegereisd heeft met een concert.
Het was prachtig en onvergetelijk, maar er was een reden dat niemand anders dit deed; het kostte ontzettend veel geld. En de mensen die kwamen voor ons, niet voor het decor. Mensen vinden een concert echt niet beter als er een rode loper ligt.
Ondanks dat ik een van de best verdienende artiesten was dat jaar, raakte ik miljoenen kwijt. Pas sinds 3 jaar ben ik daarvan uit de schulden. Ik kan er nu om lachen en het wás onvergetelijk, maar je snapt dat ik dit niemand zal aanraden.
Dromen waargemaakt
Het is dus belangrijk iets te doen in je leven waar je helemaal achter staat. Ga ervoor, neem een keer een risico. Als ik mijn leven bekijk, hebben de risico´s zich op de een of andere manier altijd uitbetaald.
Het dure decor leverde me een faillissement op, maar ook heel veel reclame. Het jaar erna waren alle tickets direct uitverkocht. En door heel veel uit te proberen leer je vaak eerst wat je niet leuk vind, totdat je iets tegenkomt wat helemaal bij jou past.
Wees eerlijk naar jezelf en accepteer waar je talenten wel of niet liggen. Iedereen kan iets vinden wat bij zijn of haar passie aansluit. En als je kiest om door te gaan met werk dat je niet leuk vindt omdat het zo goed verdient, is dat ook goed.
Maar doe het dan bewust. Accepteer het en heb vrede ermee. Als je dat niet kan, ben je jezelf verplicht iets te veranderen, een nieuw risico te nemen.
Mijn overtuiging hierover past goed bij wat ik mijn 20 jarige zelf zou vertellen. Hij moet zijn droom blijven volgen, zoals ik ook gedaan heb. Het klinkt als een cliché, maar het is waar.
Ik leef nu nog steeds mijn droom. Wat meer zou ik willen dan dit?
Volgende maand
Geïnspireerd geraakt? Deel Goud Waard vooral met mensen om u heen, zodat zij ook mee kunnen genieten. Volgende maand volgen de levenswijsheden van Aad van Toor (van Bassie en Adriaan!)