Lees hier het hele interview

“‘Jij bent niks, jij kan niks’ – en toch maakte hij de switch”
Twaalf jaar geleden was ik aan het repeteren op de plek waar ik op mijn zestiende ooit auditie deed voor De Midzomernachtdroom. Toen kwam er een wijkagent binnen die mij wilde spreken. Hij vroeg of ik kon helpen met hangjongeren. Ik was er zelf vroeger ook een, maar op mijn zestiende maakte ik een switch.

Op school hoorde ik toen de historische woorden: “Faber, jij komt uit Amsterdam-Noord. En uit Amsterdam-Noord is nog nooit iets goeds gekomen. Faber, jij bent niks, jij kan niks en jij wordt niks!” Ongelooflijk eigenlijk.

Samen met de wijkagent ben ik toen door de buurt gaan rijden om jongeren te bereiken. Vanuit daar hebben we in 2008 een stichting opgezet. Met deze stichting wil ik jongeren iets geven wat ik zelf vroeger miste: zelfvertrouwen en het besef dat je meer kunt dan je denkt. Onze missie is om iedereen, ongeacht afkomst, achterstand of beperking, de switch te laten maken van destructieve naar creatieve energie.

De stichting richt zich nu vooral op ex-gedetineerden en draaideurcriminelen. Voor het straatleven heb je veel energie nodig. Diezelfde energie kun je ook gebruiken om te ontdekken dat je iets waardevols te geven hebt.

“Iedereen is een kampioen – ook jij”
Ook als je dun en slap bent, kun je een kampioen worden. Ik vertel kinderen altijd het sprookje van een dun, slap jongetje dat de prinses wil redden uit handen van de tovenaar. Om dat te doen, moet hij een boom omtrappen. Ieder jaar probeert hij het weer, jaar in, jaar uit, tot hij op een dag zo sterk is geworden dat hij de boom omtrapt. Door jarenlang te trainen is hij enorm sterk geworden.

Je brein werkt eigenlijk net als een spier. Je kunt het trainen door vijf keer per dag – net zoals moslims vijf keer per dag bidden – tegen jezelf te zeggen: “Ik wil het, ik kan het, ik doe het.” Je bent groter dan je problemen. Ook al geloof je dat in het begin niet, als je volhoudt, komt dat vanzelf. Je lijf beïnvloedt je brein, maar soms pas na heel vaak herhalen. Zie het als een bootcamp voor je hoofd: grote biceps krijg je ook niet van één keer een gewicht optillen.

Je lijf is je beste vriend, je voertuig, met je hart als motor. En dat hart zegt altijd één ding: “Ik hou van jou.” Als die uitspraken in je lijf zakken, komt je wens uit.

Mijn eigen jeugd was allesbehalve makkelijk. Ik heb geen echte opvoeding gehad. Mijn moeder, die opgroeide bij fanatieke nazi’s, sloeg me, en vanaf mijn zevende sloeg mijn vader me ook. Op dat moment nam ik emotioneel afscheid van hen. Later liet mijn moeder ons in de steek voor haar minnaar, Nelis de tegelzetter. Op mijn zestiende liep ik van huis weg en leefde ik op straat. Maar ik voelde me daar beter dan thuis; alles was beter dan thuis. Mijn ouders heb ik tot mijn 32ste niet meer gezien.

En toch zeg ik: als ik het kan, ondanks mijn verleden, dan kun jij het ook.

Levenslang geldig kampioen-paspoort
 Volg je wens, en onthoud:
 "De Rode Reus, mijn beste vriend, pompt altijd en overal.
 Maatje, ik hou van jou!"
 "Ik kan ’t, ik wil ’t, ik doe ’t. NU!

 

“Werk is geen last, maar mijn redding”
Als ik me slecht voel, kom ik in actie. Dan verdwijnt dat nare gevoel vanzelf. Ik heb altijd een enorme drang gehad om iets te doen, en dat is mijn overlevingsmechanisme geweest. Vroeger kon ik dat niet zo goed onder woorden brengen, maar ik merkte: als ik bezig was, kreeg ik een warm en fijn gevoel en voelde ik me veilig. Daarom heb ik altijd alles aangepakt wat op mijn pad kwam.

Ik ben nooit van plan geweest om bekend of beroemd te worden. Dat is gewoon gebeurd door alle rollen die ik speelde. Ik heb thuis geen enkele film liggen waarin ik gespeeld heb, want dat interesseert me niet. Ik was er op dat moment mee bezig, maar nu niet meer. Het werk zelf vind ik leuk, maar het resultaat boeit me minder.

Die lust om te werken is nooit minder geworden, en ik ben ook niet van plan om het rustiger aan te doen. Natuurlijk heb ik ook verdriet gekend en lichamelijke klachten, maar mijn drang om in actie te komen is altijd sterker geweest.

Ik zie het niet als werken. Ik heb het niet druk – ik doe gewoon veel dingen. Dat zou ook mijn tip zijn: als je je niet goed voelt, ga dan wat doen. Het maakt niet uit wat, maar blijf niet thuis op de bank zitten wachten.

“Geluk ontstaat uit aandacht”
Een goed leven betekent genieten van de dingen die je doet, of dat nou je huis schoonmaken is of iets creëren. Vooral iets maken wat zin heeft, voor jezelf of voor anderen, vind ik belangrijk. In de middag schilder ik graag in mijn atelier. Ik kan het niet echt, ik heb er geen opleiding voor gehad, maar ik maak elke dag een schilderij.

Je begint met een wit vel, en die eerste lijn is het lastigst. Wat gaat het worden, wat ga je doen? Maar ook hier geldt: gewoon beginnen, dan kom je vanzelf ergens uit. Ik zet een lijn die een boterbloem wordt, dan ga ik over in een zon en zo bouw ik verder tot het schilderij af is. Dat hele proces is voor mij een gelukservaring; ik kom in een soort flow.

Ik kan ook volledig opgaan in mijn werk. Het vermogen om gelukkig te zijn zit altijd in het hier en nu. Zoals jij nu zit te lezen en ik zit te schilderen. Laat je niet vastzetten in je eigen gedachten, of in de regels van de kerk of je familie. Het leven zelf maakt je gelukkig. Alles wat je met aandacht doet, creëert geluk. Geluk bestaat niet zomaar – het ontstaat. Net als een wonder. Vaak ontstaan wonderen juist als er een ramp gebeurt. Omarm daarom ook je ellende en problemen; je weet nooit wat het je brengt.

Ik ben verwekt in de Tweede Wereldoorlog, in een schuilkelder. Zonder die vreselijke oorlog was ik er nooit geweest. Dus kun je zeggen dat ik mijn leven aan de oorlog te danken heb.

Alles wat je met aandacht doet, creëert geluk, betekenis en inhoud. Al begin je maar met je kamer opruimen, of je daar nou zin in hebt of niet. Kom in actie. Het leven heeft geen vaste zin. Het leven wacht op de zin die jij eraan geeft. Het leven is hard, gemeen en onvoorspelbaar – maar het is ook het mooiste wat er is. Het is aan jou om er jouw betekenis aan te geven.

“Leef als een miljonair, ook zonder miljoenen”
Geld interesseert me helemaal niet. Ik heb nog nooit een film aangenomen voor het geld; mijn leven ís mijn carrière. Soms vragen mijn kinderen: “Pap, waarom ben je geen miljonair?” Dan zeg ik: “Ik leef als een miljonair, want ik geef alles uit.”

Ik geloof er niet in om dingen te forceren. Als iets moet gebeuren, komt het vanzelf op je pad. The natural way of life. Volg je impulsen en ga mee met de stroom.

Als je geboren wordt, staan er opeens twee mensen voor je die bepalen wat jij doet. Je lijf groeit zolang er eten is, maar je brein heeft meer nodig: liefde en aandacht. Als je geluk hebt, heb je ouders die je vertellen dat je compleet bent, dat het leven prachtig is en die je helpen je talent te ontdekken.

Ik ben ervan overtuigd dat kinderen al ‘af’ zijn. Je weet niet van tevoren wat je leuk vindt, dus moet je veel uitproberen. Maar je talent ligt al op je te wachten; je hebt een schatkamer vol. Je mag je ouders haten, je leraar haten – als je jezelf maar niet haat.

Ik heb van mijn ouders weinig meegekregen. Ze vonden theater flauwekul, iets voor watjes. Gelukkig luisterde ik wel naar mijn kapper, die zei dat ik het moest uitproberen, en niet naar de anderen om me heen. Pas later merkte ik hoe goed het acteren bij mij paste.

Het is belangrijk je eigen pad te kiezen en niet te veel te luisteren naar iedereen om je heen.

“Wakkere aandacht: de sleutel tot je eigen leven”
De wereld is hard, gemeen en onvoorspelbaar. Om heel te blijven en je dromen waar te maken, heb je wakkere aandacht nodig. Daarnaast zijn er nog twee dingen belangrijk: een doel en creativiteit.

Wakkere aandacht betekent dat je volledig in het hier en nu bent. Sommigen noemen het mindfulness, en daar lijkt het ook op. Die waarnemer in jou – je aandacht – is onvermoeibaar, maar zakt in als je alcohol of drugs gebruikt. Je kunt ontzettend veel leren als je wakker bent en eerlijk naar jezelf kijkt. Zelfs als je in de gevangenis zit en je durft eerlijk naar je daden te kijken, is dat een schatkamer vol lessen.

Je gedachten stoppen nooit. Die kun je niet tegenhouden, maar je kunt er wel naar luisteren en ze structureren. Als je weet wat je moet veranderen, ben je al op de goede weg. Maar alles wat je met je denken probeert te construeren, leidt nergens toe als je er geen actie aan koppelt.

Begin met kleine stappen, net zoals je spieren traint. Je moet zelf in actie komen, anders gebeurt er niets. Stel eenvoudige doelen die makkelijk haalbaar zijn, dan kom je vanzelf in beweging. Alleen denken brengt je nergens, en te veel ouwehoeren ook niet – je moet echt doen.

Een gebeurtenis wordt pas een kans als je hem grijpt. En als je geen idee hebt wat je wilt worden, begin dan gewoon ergens, bijvoorbeeld bij de fietsenmaker om de hoek. De meeste mensen leven hun leven volgens verhalen die hen zijn wijsgemaakt, maar je hoeft die niet te volgen. Je kunt je eigen verhaal herschrijven.

Laat je niet vastzetten in overtuigingen als: “Ik kan pas rust vinden en gelukkig zijn als ik veel geld heb.” Word wakker en denk zelf na. Je bestemming komt vanzelf tevoorschijn. Jij bent waardevol en je hebt capaciteiten, ook al weet je nog niet precies welke. Alles ligt voor het oprapen zodra je je niet laat belemmeren door anderen.

“Van killing power naar creatieve kracht”
Om een probleem te overwinnen, heb je kracht nodig. Soms voel je weerstand of machteloosheid. Vroeger was mijn eerste reactie geweld – met woorden of met handen en voeten. Dat is een primitieve manier van reageren. Ik heb een maximaal vermogen tot explosieve killing power. Maar diezelfde kracht kun je ook anders inzetten. Het is namelijk ook liefdeskracht.

Ik heb mijn destructieve kracht omgezet in creatieve kracht. Daarvoor moet je fouten maken en vergissingen begaan – dat hoort erbij. Creativiteit heb je nodig om uit te zoeken wat je leuk vindt en waar je goed in bent. Het magische woord om iets te leren is: proberen.

Angst en onzekerheid horen daarbij, maar juist die gevoelens kunnen je weer in beweging brengen. Je hebt de vier G’s: eerst is er een gebeurtenis, daaruit komen gedachten, die leiden tot gevoelens, en daaruit ontstaat je gedrag. Als je bijvoorbeeld iets crimineels hebt gedaan, kun je denken: “Oké, nu ben ik een crimineel.” En daaruit volgt vaak opnieuw crimineel gedrag.

Maar wat nou als je na die gebeurtenis iets anders denkt? Dan volgt daar ook ander gedrag uit. Je weet dat je de juiste keuze maakt als je voelt dat het goed is. Als het veilig voelt en voedend. Vertrouw erop: het leven brengt je daar waar je moet zijn.

“Goede gewoontes maken je dag”
Iedereen heeft gewoontes – dingen die je telkens doet en waar je moeilijk van afkomt. Het is belangrijk om zoveel mogelijk goede gewoontes te hebben en zo min mogelijk slechte, zoals roken, drinken of drugs gebruiken. Daar kun je beter niet aan vast blijven houden.

Ik heb zelf meerdere gewoontes. Zo sta ik altijd meteen op, ook als ik er helemaal geen zin in heb. Ik denk dan: “Ja, ja, ja, ja,” en ik kom in actie. Daarna begin ik aan mijn oefeningen.

Eerst train ik mijn lichamelijke spieren met de vijf Tibetaanse oefeningen, die doe ik twaalf keer. Rekken, strekken, draaien. Vervolgens oefen ik mijn emotionele spieren: liefde, energie, gekte, janken, lachen, vrijen. En tot slot sluit ik af met het belangrijkste: stilte. Dat noem ik wakkere aandacht.

Als ik dat allemaal gedaan heb, ben ik klaar voor de dag.

“Jij bent de bestuurder van jouw leven”
Als ik mijn twintigjarige zelf een advies zou moeten geven, dan is het dit: verlies nooit je vermogen tot actie. Het is iets positiefs. Zie je lijf als jouw onderneming en jij bent de bestuurder.

Blijf geïnteresseerd in praktische rituelen en technieken. Die zorgen ervoor dat je lijf – jouw voertuig – klaar is om in actie te komen. Behoud altijd de vrijheid om links of rechtsaf te gaan en vertrouw op je intuïtie.

Er is maar één religie, en dat is het leven zelf. Daarvoor moet je, bij wijze van spreken, vijf keer per dag op je knieën om het leven te eren en te vieren. En wees dankbaar dat je ouders jou dit leven hebben gegeven.

“Spijt heb ik niet, maar lessen genoeg”
Spijt is een groot woord; ik ken geen echte spijt. Wel kijk ik terug op dingen die ik achteraf anders had kunnen aanpakken. Elke scheiding is een hel geweest. In mijn eerste huwelijken had ik simpelweg de capaciteiten niet om het anders te doen en een scheiding te voorkomen. Ik denk ook dat ik toen niet anders kon.

Ik voelde de liefde, maar ook de hel van een scheiding: de woede, de angsten en de twijfels. Nu ben ik voor de vijfde keer getrouwd en onderweg heb ik daar wel van geleerd. Twee keer wilde ik zelf scheiden, twee keer de ander.

Een goede relatie begint met overal ‘ja’ op zeggen. Daarom ben ik ook steeds weer getrouwd. Trouwen is een van de leukste dingen die er is! Je zegt ‘ja’ tegen de mooie kanten, maar ook tegen de minder leuke, en die moet je allebei accepteren.

Als ik ergens heen ga en stelletjes zie zitten die helemaal uitgeblust zijn, van die gedresseerde kuddedieren, dan vind ik dat armoe. Ik ben bereid er helemaal voor te gaan, 100%. Maar een relatie bloeiend houden is niet altijd makkelijk; dat kost moeite.

Je moet je gevoelens kunnen uiten naar elkaar – je liefde, maar ook je zorgen en kinderlijke angsten. Over geen enkel gevoel hoef je bang te zijn, ze komen allemaal uit dezelfde bron. Tot mijn veertigste kon ik dat niet. Ik wist niet eens wat ik voelde, laat staan dat ik me kon uiten.

Ik was getrouwd, ons eerste kind was op komst, en ik dacht dat ik moest zorgen: werken en in de avond naar school. Maar dat was niets voor mij. Ik voelde me opgesloten. Ik wist niet wat ik met mijn gevoel aan moest, dus liep ik maar weg. Dat heeft mijn eerste huwelijk gekost. Dat is dus hoe het niet moet.

Over je gevoelens praten kan moeilijk zijn. Je emotionele spieren moet je trainen. Ik oefen nog elke dag, want het kan altijd beter. En net als bij een voetballer: ook al ken je alle technieken, dat betekent niet dat je automatisch een goede wedstrijd speelt.

Begin dus maar met je gevoelens te uiten, eerst in kleine stapjes. Zie het als het trainen van je spieren – af en toe spierpijn hoort erbij. Langzaam merk je dan wat er allemaal in je zit: domheid, woede, liefde, geiligheid.

Ik heb nog steeds contact met alle moeders van mijn kinderen en al mijn kinderen zijn met elkaar verbonden.

“Mijn kinderen zijn mijn beste vrienden”
Ik ben niet zo’n goede vader. Ik ben meer een beschikbare man. Ik probeer wel op mijn manier contact te houden. Zo stuur ik iedere week een appje naar al mijn vijf kinderen, met een vraag of een foto van een schilderij dat ik net heb gemaakt. Op die manier houden we elkaar een beetje op de hoogte van wat we doen.

In de praktijk zijn mijn kinderen mijn beste vrienden. Daarnaast heb ik heel veel andere vrienden. Ik ga vaak naar een praatgroep in het café, maar ook mijn garagehouder zie ik als een vriend. Eigenlijk is iedereen bij wie ik me thuis voel een vriend. Overal waar ik ben, kan ik vrienden maken. Dat geeft een heel rijk gevoel.

Je kunt misschien rustig blijven als je mediteert, maar probeer maar eens rustig te blijven als je angstig bent. Vroeger had ik altijd het gevoel dat ik een zorgelijk oud mannetje was, maar nu word ik steeds jeugdiger. Ik weet nu veel beter waarom ik dingen doe.